Translate

Sunday, November 24, 2013

कलियुगका कालिदासहरु

बायाँ फन्को ११९

कालिदासको कथा तपाईहामी सबैलाई थाहा नै छ । त्यसैले त्यो दोहो¥याएर तपाईहरुको समय खेर किन फ्याल्नु ? तर यहाँ आज कालिदासलाई सम्झिनु पर्ने कारण चाहिँ अर्कै छ । कालिदास कथा र किम्बदन्तीमामा मात्रै सीमित रहेनन् । रगतको थोपाथोपाबाट एकएक वटा अर्को दानव जन्मिने रक्तवीज जस्तै आजको हाम्रो समयमा पनि कालिदासहरु छ्याप्छ्याप्ती जन्मिएका छन् र हाम्रो वरिपरि देखिएका छन् । फरक कति मात्र हो भने, त्यो युगको कलिदास अज्ञानताका कारण आफू बसेकै रुखको हाँगो काट्थ्यो भने आजका कालिदासहरु जानीजानीकनै आफ्नो हाँगो काटिरहेका छन् । यो चाहिँ बडो उदेकलाग्दो कुरो हो । किन यसो गरिरहेका छन् त कलियुगका कालिदासहरु ? 

आजका कालिदासहरु ज्ञान विवेक र सूचनाको प्रचुर विकास भएको युगमा बाँच्छन् । उनीहरुलाई कुन कुरा सही र कुन कुरा गलत हो भन्ने राम्रैसंग थाहा छ । तर त्यति हुँदाहुँदै पनि जेजे कुराहरु गर्न हुँदैन, उनीहरु त्यहीत्यही कुराहरु गरिरहेका छन् । लिंडेढिप्पीको कुरामा यिनलाई जित्न सक्ने कोही छैन । कलियुगका कालिदासहरु अरुको कुरा सुन्दैनन्, स्पष्ट देखिएको कुरालाई पनि नकार्छन् र विवेकहीनताको नयाँ मापदण्ड कायम गर्न कटिवद्ध रहन्छन् । आफ्नो कुकर्मले अरु कथि मानिसहरुलाई प्रभाव पारेको छ भन्ने कुराहरुप्रति यिनीहरुलाई पटक्कै पनि चासो हुँदैन । दिग्भ्रमको सिकार भएर शक्तिले मैमत्त हुन्छन् कलियुगका कालिदासहरु । 

यस क्रममा उनीहरुको चर्चा हुन्छ र त्यो चर्चामा उनीहरु रमाउँछन् । उनीहरुले के बिर्सन्छन् भने, चर्चा देउताको जत्ति नै दानवको पनि हुन्छ । एउटा मानिसको विचार वा आचरणले अरु ठूलो वर्ग र जमातलाई प्रभाव पार्ने गर्दछ भने त्यसको चर्चा हुनु स्वाभाविक हो । तर त्यो प्रभाव सकारात्मक हो कि नकारात्मक भन्ने कुरा बढी महत्वपूर्ण हुन्छ र विवके भएको मानिसले त्यसको हेक्का गर्नुपर्छ । कलियुगका कालिदासहरुलाई चाहिँ चर्चा भए पुग्छ । उ आफ्नो भ्रमकै घेरामा यसरी रुमल्लिएको हुन्छ, उसले ती दुइको बीचको भिन्नता देख्दैन, बुझ्दैन ।

दुर्भाग्यको कुरा के हो भने, हाम्रो वर्तमान त्यस्तै कलिदासहरुले भरिएको छ । जतात्यतै उनीहरुको बाहुल्य छ । कुनै एउटा क्षेत्रमात्रै हैन । तर ती सबैलाई छोडेर अहिलेको राजनैतिक परिप्रेक्ष्यमा कुरा गर्दा चाहिँ सबैभन्दा ठूला कालिदासहरु त्यहीं छन् कि भन्ने लाग्छ । तिनीहरु मध्ये पनि अहिले कुरा गर्दा बन्दको नाममा आम मानिसहरुको जीवन कष्टकर बनाउनेहरुलाई सम्झिनुपर्ने हुन्छ । जुनसुकै कारण् देखाएर, जेसुकैका लागि भनिए पनि यस्ता बन्द आह्वान गर्नेहरुले जनताको सराप मात्रै खाइरहेका हुन्छन् । त्यसले उनीहरुको भएको जति लोकप्रियतालाई पनि धमिरा लगाइरहेको हुन्छ । उनीहरु प्रति सहानुभूति राख्न्ोहरु पनि वाध्य भएर उनीहरुका विरोधी बन्न पुगिरहेका हुन्छन् । कोही प्रत्यक्ष वा कोही अप्रत्यक्ष होलान्, फरक त्यति मात्रै हो । विद्यार्थीहरु स्कूल कलेज जान नपाउँदा, कर्मचारी कार्यालय जान नपाउँदा, व्यवसायीहरु काममा हिंड्न नपाउँदा, विरामी अस्पताल जान नपाउँदा र दैनिक मजदूरी गरेर पेट पाल्नुपर्नेहरुको आय बन्द हुँदा कुन समस्याको समाधान हुन्छ भन्ने उनीहरुले बताउन सक्छन् ? किन आम मानिसको स्वतन्त्रतापूर्वक हिंडडुल गर्ने हकमाथि अंकुस लगाउन चाहन्छन् उनीहरु ? राज्यले कर्फयू लगाउँदा त्यो तानाशाही हुन्छ भने कुनै पनि राजनीतिक दलले घोषणा गर्ने बन्द, जर्बस्ती, आगजनी र तोडफोड चाहिँ प्रजातान्त्रिक अभ्यास कसरी हुन सक्छ ? आफूलाई प्रजातान्त्रिक, लोकतान्त्रिक, गणतान्त्रिक वा अरु केही भन्न चाहनेहरुले आफ्नो अधिकार उपभोग गर्दा अरुको अधिकार किन कुण्ठित गर्छन् ? बन्द घोषणा गर्न उनीहरु स्वतन्त्र छन् भने त्यसलाई टेर्न वा नटेर्न जनता स्वतन्त्र हुन नपाउने ? आफ्नो बन्दलाई नटेर्नेलाई सहिष्णुतापूर्वक लिएर सम्मान गर्न सक्ने हो भने तिनलाई जनताले नतमस्तक भएर अभिभवादन गर्नेछन् । 

हो समस्या देख्न सक्नुपर्छ तब न त्यसको समाधान सम्भव हुन्छ । तर रोग चिन्दैमा कुनै चिकित्सक राम्रो हुँदैन । अझ झन् रोग चिनेर गलत उपचार गर्न खोज्ने चिकित्सक त झनै डरलाग्दो हुन्छ । त्यस्तै समस्या देखाएर त्यसको साधान भन्दै अझ बढी समस्या निम्त्याउने अर्थहीन उपाय सुझाउने र जबर्जस्ती अरुलाई त्यो अवलम्वन गर्न लगाउन खोज्नेहरुलाई के भन्नू ? 

तर चारतिरबाट उनीहरुको यो क्रियाकलापको विरोध र भत्र्सना हुँदा पनि जानीजानी आफूलाई किन कोही अलोकप्रिय बनाउन खोज्छ ? त्यसको पछाडि के कारण हुन सक्छ ? जनताको लागि राजनीति गर्छु भन्ने तर जनताकै जीवन कष्टकर बनाउने कार्य कसैले गछनर्् भने हामीले के बुझ्ने हो ? के उनीहरुलाई जनताको कुनै मतलब छैन ? उनीहरु राजनीतिको नाममा अरु नै केही गरिरहेका छन् ? त्यो कारण के हुनसक्छ भन्ने कुरा केलाउने काम चाहिँ विज्ञ पाठकहरुकै हातमा सुम्पिन चाहन्छु । जसको हितका लागि भनेर उनीहरु डुक्रिन्छन्, तिनैलाई मारमा पारेर आत्मरतिमा रमाउँछन् भने हामीले बे बुझ्ने ? उनीहरुले हामीलाई बुझाउन खोजेको कुरो के हो ? दिन खोजेको स्पष्ट संकेत के हो ? के उनीहरुलाई जनता चाहिँदैन, जनताको समर्थन पनि चाहिँदैन ? जनताको बीचमा आफ्नो छवि के बनिरहेको छ भन्ने कुरासंग उनीहरुलाई वास्ता छैन ? आफैले काटिरहेको हाँगा उनीहरुको पनि टेको अडाउने ठाउँ हैन र ? त्यो हाँगा काटिएर खस्यो भने उनीहरु पनि भुईंमा खस्छन् भन्ने उनीहरुलाई थाहाह छैन र ? हैन त्यो सबै उनीहरुले बुझेका छन् र पनि यस्तो क्रियाकलाप गर्छन् भने उनीहरु भन्दा ठूलो को होलान् त कलियुका कालिदासहरु ?  

Tuesday, November 12, 2013

बन्द छ रे

अलि पहिले जनआन्दोलनको बेला कर्फ्यु लागेको भोलिपल्ट अप्रिल ८, २००६ कान्तिपुर दैनिकमा प्रकाशित कविताको केही अंश अहिलेको बन्दको लागि पनि मिल्दो हुने रहेछ । कर्फ्युलाई बन्द मात्र बनाउँदा यस्तो हुनेरैछ।


निकै दिनदेखि
नै
बन्द हुन्छ रे भन्थे
तर खै त
पहाडले धेरै बेर छेक्न सकेन
कालो आकाशलाई च्यातेर
उज्यालोको किरण छरेर
घाम त उदाएरै छोड्यो।
बन्दले घामलाई  छेक्न नसक्ने रैछ।
 
भन्नेहरूले त बन्द छ रे,
ननिक्लनु है भन्थे
तर खै त चराहरु त
चिरविर चिरविर गर्दे
झुण्ड झुण्डमा
चारो खोज्न उडेरै छोडे
बन्दले भोको पेटको उडानलाई
रोक्न नसक्ने रहेछ। 

Sunday, November 3, 2013

आशाको अंश

११८

केही समयअघिको एउटा रमाइलो प्रसंग छ। एक जना मित्र घरको खोजीमा भौँतारएि। त्यस क्रममा उनले निकै घर हेरे पनि। त्यही क्रममा एउटा घर हेर्न उनीसँग म पनि पुगेको थिएँ। धापाखेलको नयाँबस्तीमा बनेको त्यो घर ललितपुरतिरका शाक्यजीले बनाएका रहेछन्। घर देखाउने क्रममा उनले निष्कपटता र सरलताको अचेल हतपती देख्न नपाइने उदाहरण पनि देखाए। त्यो अनुभव मेरा लागि निकै सुखद रह्यो।