केही दिनअघि एक जना परििचतले आफ्नो छोराले प्रथम श्रेणीमा प्रवेशिका उत्तीर्ण गरेको कुरा मित्रहरूलाई उत्साहित र उत्तेजित स्वरमा सुनाउँदै साखिनी कुखुरा काटेर खुवाउने घोषणा गरे । हुन पनि हो, आफ्नाहरूको उपलब्धिमा, सफलतामा खुसी हुनु मानवीय स्वभाव हो । खुसी भएपछि त्यसलाई मन मिल्ने मान्छेहरूसँग बाँड्दा दोब्बर हुन्छ । तर, यहाँनिर उदेकलाग्दो प्रश्न के हो भने हामी हाम्रा खुसीहरूलाई किन अर्को प्राणीको ज्यान मारेर मासु खाने कुरासँग जोड्ने गर्छौं ? खुसी हुनु र त्यसलाई बाँड्नुको मासु खानुसँग के सम्बन्ध छ ? बिनामासु खुसी, उत्सव र उमंग अधुरो हुन्छ भन्ने हामीलाई किन लाग्छ ? खुसीको पनि स्तर अनुसार कुन प्राणी काटिन्छ भन्ने कुरा पनि निर्धारण हुन्छ । अघि उल्लेख गरेका मान्छेको उपलब्धिको नै कुरा गर्ने हो भने सायद उनका छोराले द्वितीय श्रेणीमा परीक्षा उत्तीर्ण गरेको भए ब्रोइलर कुखुरा मात्र काटिन्थ्यो, विशिष्ट श्रेणीमा उत्तीर्ण गरेको भए खसी ढल्थ्यो । नेपालभरमिा सबैभन्दा बढी अंक आएको भए सम्भवतः कुनै राँगोको ज्यान जान्थ्यो होला । मासु हाम्रो आतिथ्य सत्कारको अभिन्न अंग भइसकेको छ । अचेल मात्र हो, बाहुनहरूको बिहे-ब्रतवन्ध र छोरीको बिहेमा पनि मासुका परकिारहरू सजिन थालेको । नत्र केही वर्षअघिसम्म पनि बाहुनको भोजमा मासु हुँदैन भनेर नजाने मान्छेहरूको कमी हुँदैनथ्यो । कसैको जमघटमा मासुका परकिार भएनन् भने त्यहाँ पाहुनाहरूले अहिले पनि नाकमुख खुम्च्याउन छोडेका छैनन् । कुनै विशेष कारणले मासु नखाने वा नपाइने दिनमा पाहुना नबोलाएर मासु खाने दिनसम्म कुर्ने प्रचलन छ हाम्रोे ।
औषधी विज्ञानले प्रमाणित गरसिकेको छ, मांसाहारीभन्दा शाकाहारी मानिस बढी बाँच्छन् । मासु खाएर प्राप्त हुने कुराहरू अरू चीजहरूबाट पनि प्राप्त हुने गर्छन् । मासु पच्नका लागि निकै धेरै गाह्रो हुन्छ र त्यसले अनेकौँ रोगहरू पनि निम्त्याउन सक्छ । हाम्रो पाचन प्रणालीको बनोटको नै कुरा गर्दा पनि यो गाईभैँसी, खसीबोका र अरू शाकाहारी जनावरहरूसँग बढी मिल्दोजुल्दो छ । त्यो बाघ, सिंह, स्याल वा ब्वाँसोजस्ता हिंस्रक मांसाहारी जनावरहरूभन्दा फरक छ । त्यसले के प्रमाणित गर्छ भने प्रकृतिले पनि मानव भन्ने जनावरलाई मासु खानका लागि बनाएको होइन । ती अरू मांसाहारी जनावरसरह बाँच्नका लागि हामीले मासु खानु पर्दैन । हाम्रा हातगोडा तिनका भन्दा फरक बनाइएका कारण सायद हामीले खेतीपाती गर्न सकौँ भनेर हो ।
हाम्रो देशको परपि्रेक्ष्यमा कुरा गर्ने हो भने त हाम्रो मासु खाने तरकिा पनि एकदमै अस्वस्थकर छ । न हामीकहाँ स्वस्थकर ढंगले मासु उत्पादनका लागि जनावरहरू पाल्ने कुनै प्रावधान छ, न त मासु ओसारपसार र बिक्रीको कुनै उचित बन्दोवस्त । रक्िसा र टेम्पोमा तपतप आलो रगत चुहाउँदै ओसारएिका राँगाका फाल्साहरू गल्लीगल्लीमा कस्ता पसलहरूमा कसरी बेच्न राखिएका हुन्छन्, त्यो हामी सबैले कहीँ न कहीँ त देखेको नै हुनुपर्छ । खसी र कुखुराका मासुहरू पनि छेवैमा ढल बगिरहेका झीँगा भन्किने पसलहरूमा यति अस्वस्थकर ढंगले पसारएिका हुन्छन्, त्यो देख्दा पनि हामीलाई घीन लाग्दैन भने हामीभन्दा हिंस्रक जनावर अरू कुन होला त ? छालामा सबैभन्दा बढी संक्रमण हुन्छ भन्ने थाहा पाएका पढेलेखेका मानिसहरू पनि छालाबिनाको मासुमा त स्वादै हुँदैन भन्ने कुमान्यता छोड्न सक्दैनन् ।
आदिम युगका मान्छेले बाँच्नका लागि अरू प्राणीको सिकार गर्न सिक्यो । त्यो कला उसलाई प्रकृतिले सिकाएको हुनुपर्छ । त्यस युगका मान्छेलाई प्रकृतिले बाँच्नका लागि अरू थुप्रै कुराहरूको भण्डार पनि सिर्जना गरििदएको छ भन्ने कुरा थाहा थिएन । विकासको क्रमसँगै मानवले धेरै अरू कुराहरू पत्ता लगाउँदै गयो । रूखहरूमा लटरम्म फल्ने फलहरूका बोक्राहरू जति नै कडा र नमिठा भए पनि तिनलाई छोड्याएपछि त्यहाँभित्र स्वादिष्ट, पौष्टिक र शरीरलाई फाइदा गर्ने गुदीहरू हुन्छन् भन्ने कुरा थाहा पाउन अवश्य पनि मान्छेलाई निकै लामो समय लागेको हुनुपर्छ । हरेक कुराका बीजहरू हुन्छन् र तिनलाई माटोमा रोपेपछि ती फेर िफल्छन् भन्ने कुरा त मान्छेले अझ पछि मात्र सिकेको होला । तर जेहोस्, चौतर्फी विकाससँगै मान्छेले आफ्नो चेतना र विवेक पनि बढाउँदै लग्यो । अरू जनावरभन्दा मानिस श्रेष्ठ हुँदै गयो किनभने मानिसमा प्रकृतिले बुद्धि पनि हालिदिएको थियो । सोच्ने, तर्क गर्ने र कुनै पनि कुराका पछाडि किन र कसरी भन्ने प्रश्न उठाउने अनि तिनको उत्तर फेला नपारुन्जेल चुप नलाग्ने मान्छेको प्रवृत्तिले नै उसको विकास गर्दै लग्यो । विकासक्रमसँगै मान्छेका स्वभावहरू परविर्तन भए, मानसिकता परविर्तन भए, हाउभाउ परविर्तन भए, शरीरका अवयवहरू नै पनि परविर्तन भए तर परविर्तन भएन एउटै कुरा, अर्को प्राणीलाई मार्ने बानी । खानका लागि अरू जनावरहरू मात्र होइन, आफ्नो स्वार्थका लागि, आफ्नो सर्वश्रेष्ठता प्रमाणित गर्न, राज्य गर्न र नेतृत्व गर्नका लागि मान्छेले मान्छेलाई नै मार्ने कामचाहिँ कहिल्यै पनि छोड्न सकेन । त्यसैले ठूलठूला युद्धहरू भए, लाखौँ मानिस मारएि । कहिले धर्मका नाममा, कहिले देशका नाममा, कहिले विचारका नाममा र कहिले वादका नाममा मानिसहरू अनाहकमा मारएिका थिए, अहिले पनि मारएिका छन्, भोलि पनि मारनिेछन् । अहिंसा परमोधर्म भन्ने उक्ति जति पढे पनि व्यवहारमा त्यसलाई लगाउन मानिसले कहिल्यै पनि किन सिकेन ? मानिसको यही मासु खाने भोकका कारण नै कतै उसले आफ्नो आदिम पुर्खाहरूको त्यही अविकसित, चेतनाहीन, आक्रामक र हिंस्रक गुण छोड्न नसकेको त होइन ?
विश्वप्रसिद्ध साहित्यकार जर्ज बर्नाड शाले भनेका छन्, हाम्रो पेट भनेको मरेका जनावरहरूलाई गाड्ने चिहान होइन । उनको योे उद्गार मांसाहारीप्रति लक्षित थियो । भनिन्छ, उनको यो भनाइ पढेर, सुनेर धेरै मान्छे शाकाहारी बनेका छन् । तर पनि हामी शाकाहारी किन बन्न सक्दैनौँ ? यो प्रश्न मैले आफैँलाई पनि बारम्बार गर्ने गरेको छु ।
औषधी विज्ञानले प्रमाणित गरसिकेको छ, मांसाहारीभन्दा शाकाहारी मानिस बढी बाँच्छन् । मासु खाएर प्राप्त हुने कुराहरू अरू चीजहरूबाट पनि प्राप्त हुने गर्छन् । मासु पच्नका लागि निकै धेरै गाह्रो हुन्छ र त्यसले अनेकौँ रोगहरू पनि निम्त्याउन सक्छ । हाम्रो पाचन प्रणालीको बनोटको नै कुरा गर्दा पनि यो गाईभैँसी, खसीबोका र अरू शाकाहारी जनावरहरूसँग बढी मिल्दोजुल्दो छ । त्यो बाघ, सिंह, स्याल वा ब्वाँसोजस्ता हिंस्रक मांसाहारी जनावरहरूभन्दा फरक छ । त्यसले के प्रमाणित गर्छ भने प्रकृतिले पनि मानव भन्ने जनावरलाई मासु खानका लागि बनाएको होइन । ती अरू मांसाहारी जनावरसरह बाँच्नका लागि हामीले मासु खानु पर्दैन । हाम्रा हातगोडा तिनका भन्दा फरक बनाइएका कारण सायद हामीले खेतीपाती गर्न सकौँ भनेर हो ।
हाम्रो देशको परपि्रेक्ष्यमा कुरा गर्ने हो भने त हाम्रो मासु खाने तरकिा पनि एकदमै अस्वस्थकर छ । न हामीकहाँ स्वस्थकर ढंगले मासु उत्पादनका लागि जनावरहरू पाल्ने कुनै प्रावधान छ, न त मासु ओसारपसार र बिक्रीको कुनै उचित बन्दोवस्त । रक्िसा र टेम्पोमा तपतप आलो रगत चुहाउँदै ओसारएिका राँगाका फाल्साहरू गल्लीगल्लीमा कस्ता पसलहरूमा कसरी बेच्न राखिएका हुन्छन्, त्यो हामी सबैले कहीँ न कहीँ त देखेको नै हुनुपर्छ । खसी र कुखुराका मासुहरू पनि छेवैमा ढल बगिरहेका झीँगा भन्किने पसलहरूमा यति अस्वस्थकर ढंगले पसारएिका हुन्छन्, त्यो देख्दा पनि हामीलाई घीन लाग्दैन भने हामीभन्दा हिंस्रक जनावर अरू कुन होला त ? छालामा सबैभन्दा बढी संक्रमण हुन्छ भन्ने थाहा पाएका पढेलेखेका मानिसहरू पनि छालाबिनाको मासुमा त स्वादै हुँदैन भन्ने कुमान्यता छोड्न सक्दैनन् ।
आदिम युगका मान्छेले बाँच्नका लागि अरू प्राणीको सिकार गर्न सिक्यो । त्यो कला उसलाई प्रकृतिले सिकाएको हुनुपर्छ । त्यस युगका मान्छेलाई प्रकृतिले बाँच्नका लागि अरू थुप्रै कुराहरूको भण्डार पनि सिर्जना गरििदएको छ भन्ने कुरा थाहा थिएन । विकासको क्रमसँगै मानवले धेरै अरू कुराहरू पत्ता लगाउँदै गयो । रूखहरूमा लटरम्म फल्ने फलहरूका बोक्राहरू जति नै कडा र नमिठा भए पनि तिनलाई छोड्याएपछि त्यहाँभित्र स्वादिष्ट, पौष्टिक र शरीरलाई फाइदा गर्ने गुदीहरू हुन्छन् भन्ने कुरा थाहा पाउन अवश्य पनि मान्छेलाई निकै लामो समय लागेको हुनुपर्छ । हरेक कुराका बीजहरू हुन्छन् र तिनलाई माटोमा रोपेपछि ती फेर िफल्छन् भन्ने कुरा त मान्छेले अझ पछि मात्र सिकेको होला । तर जेहोस्, चौतर्फी विकाससँगै मान्छेले आफ्नो चेतना र विवेक पनि बढाउँदै लग्यो । अरू जनावरभन्दा मानिस श्रेष्ठ हुँदै गयो किनभने मानिसमा प्रकृतिले बुद्धि पनि हालिदिएको थियो । सोच्ने, तर्क गर्ने र कुनै पनि कुराका पछाडि किन र कसरी भन्ने प्रश्न उठाउने अनि तिनको उत्तर फेला नपारुन्जेल चुप नलाग्ने मान्छेको प्रवृत्तिले नै उसको विकास गर्दै लग्यो । विकासक्रमसँगै मान्छेका स्वभावहरू परविर्तन भए, मानसिकता परविर्तन भए, हाउभाउ परविर्तन भए, शरीरका अवयवहरू नै पनि परविर्तन भए तर परविर्तन भएन एउटै कुरा, अर्को प्राणीलाई मार्ने बानी । खानका लागि अरू जनावरहरू मात्र होइन, आफ्नो स्वार्थका लागि, आफ्नो सर्वश्रेष्ठता प्रमाणित गर्न, राज्य गर्न र नेतृत्व गर्नका लागि मान्छेले मान्छेलाई नै मार्ने कामचाहिँ कहिल्यै पनि छोड्न सकेन । त्यसैले ठूलठूला युद्धहरू भए, लाखौँ मानिस मारएि । कहिले धर्मका नाममा, कहिले देशका नाममा, कहिले विचारका नाममा र कहिले वादका नाममा मानिसहरू अनाहकमा मारएिका थिए, अहिले पनि मारएिका छन्, भोलि पनि मारनिेछन् । अहिंसा परमोधर्म भन्ने उक्ति जति पढे पनि व्यवहारमा त्यसलाई लगाउन मानिसले कहिल्यै पनि किन सिकेन ? मानिसको यही मासु खाने भोकका कारण नै कतै उसले आफ्नो आदिम पुर्खाहरूको त्यही अविकसित, चेतनाहीन, आक्रामक र हिंस्रक गुण छोड्न नसकेको त होइन ?
विश्वप्रसिद्ध साहित्यकार जर्ज बर्नाड शाले भनेका छन्, हाम्रो पेट भनेको मरेका जनावरहरूलाई गाड्ने चिहान होइन । उनको योे उद्गार मांसाहारीप्रति लक्षित थियो । भनिन्छ, उनको यो भनाइ पढेर, सुनेर धेरै मान्छे शाकाहारी बनेका छन् । तर पनि हामी शाकाहारी किन बन्न सक्दैनौँ ? यो प्रश्न मैले आफैँलाई पनि बारम्बार गर्ने गरेको छु ।
0 प्रतिक्रिया दिनुहोस्:
Post a Comment