Translate

Sunday, November 18, 2012

अवतारको आशा

बायाँ फन्को ९५

फेरि एकपटक अन्यौलग्रस्त भएको छ नेपालको राजनैतिक परिदृश्य । हुन त कहिले चाहिँ यो स्पष्ट थियो भन्ने कुरा पनि आफ्नै ठाममा छ । त्यस अर्थमा भन्दा थप अन्यौलग्रस्त भएको छ नेपालको राजनीति भनिदिए कसो होला ? राजनीति भनेको देश र जनताका हितको कुरा नभएर शक्ति र सत्ताको दाउपेच बनिसकेको छ । यस अर्थमा यो शव्दको अर्थ नै फेरिएको छ , अर्कोपटक शव्दकोष परिमार्जन गर्नेबेलामा विज्ञहरुले यसलाई ध्यानमा राख्नेछन् भन्ने आशा गरौं । अस्पष्टता र अन्यौलका लागि यति धेरै बाटाहरुसायदै यस अघि कहिले खुलेको थियो होला । नेता, कार्यकर्ता, दल, नागरिक समाजका ठेकेदार, आमञ्चार र आम जनता समेत सम्विधान सभाको पुनस्र्थापना, चुनाव, राष्ट्रपतिको दखल (कुन रुपमा र कसरी भन्ने थप अन्यौल), सैनिक हस्तक्षेप, राजतन्त्रको पुनरागमन, अर्को सशस्त्र जनआन्दोलन अथवा गृहयुद्ध जस्ता अत्यासलाग्दा कुरा गरेर अन्यौलमाथि अन्यौल थप्ने बाहेक केही गरिरहेका छैनन् । चोक, बजार, बस, रेष्टूराँ वा कुनै पनि जमघटमा हरेक मानिस एउटा न एउटा आफ्नै विश्लेषण र विकल्प प्रस्तुत गरिरहेका भेटिन्छन् । तर पनि, यथार्थमा भन्ने हो भने सबै आफैमा अन्यौलग्रस्त छन् ।

परिवर्तनको चाहना गर्नु मानव स्वभाव हो । आफू रहेको अवस्था र स्थितिबाट सन्तुष्ट नभएर अझ राम्रो कुराको खोजी गर्ने यही गुणले नै आजको संसार यस ठाउँसम्म आइपुगेको हो । विकास त्यसैका कारण भएको हो, जीवनशैली सजिलो र सुविधासम्पन्न त्यसै कारणले भएको हो । तर, परिवर्तनको पनि एउटा प्रकृया हुन्छ र त्यसलाई बिर्सने हो भने त्यो परिवर्तनको कुनै अर्थ हुँदैन । अधिकार मान्छेको हक हो भने कत्र्तव्य पनि त्यससंग नङ र मासु जसरी जोडिएको कुरा हो । त्यसलाई अलग्याउन सकिंदैन । हामीले अहिले सोच्नु पर्ने कुरा त्यही नै हो । परिवर्तन तब मात्र प्रभावकारी हुन्छ जब हामी आफूबाट त्यसको श्रीगणेश गर्छौं । हरेक व्यक्तिको सोच र आचरणमा परिवर्तन भए मात्र समाज वा राष्ट्रको परिवर्तन हुन्छ । तर मन परे पनि नपरे पनि सत्य कुरा के हो भने हामीले आत्मअनुशासन र आफ्नो दायित्वलाई कहिले पनि मनन गरेका छैनौं । आफूलाई परिवर्तन नगरी राज्य परिवर्तनको अपेक्षा गरिरहेका छौं । 

हामी कत्र्तव्य बिनाको अधिकारको खोजीमा मात्र लागेका छौं । साना कुराहरुलाई वास्ता नगरी यो देश यूरोप अमेरिका जस्तो भएन भनेर गुनासो गरिरहेका छौं । हामी ट्राफिक नियम मान्दैनौं, आफ्नो सजिलो हुन्छ भने अरुको अप्ठ्यारोलाई रौं बराबर गन्दैनौं, पैसा कमाउन पाइन्छ भने शिक्षा, स्वास्थ्य र धर्मको व्यापार गर्न पछि पर्देनौं । भ्रष्टाचार भनेको त अलि ठूलै कुरा भइहाल्यो । अनि हामी आफै यो देशको भविष्य छैन, यहाँ बसेर केही हुँदैन भनेर गन्थन पनि गर्छौं । नेताहरुले यो देश डुबाए भनेर तिनलाई आमाचकारी गाली गर्छौं । तर कहिले सोचेका छौं हामीले नेता भनेको को हो ? आकाशबाट झरेको कुनै बाहिरी ग्रहको प्राणी हो नेता ? ती नेताहरु भनेका पनि हामी मध्येबाट नै, हामीले नै चुनेर छानेर पठाएका हामी जस्तै मान्छे हैनन् ? कि तिनको सिङ पुच्छर वा दशवटा टाउको हुन्छ ? हामी आफैलाई सुधार्न सक्दैनौं भने हामीबाटै बनेको त्यो नेता भन्ने जात चाहिँ कसरी गतिलो हुन्छ ? कच्चा पदार्थ नै कमसल प्रयोग भएको छ भने के कुनै उत्पादन गुणस्तरिय हुन सक्छ ?

दशैंको बेला थाइल्याण्डमा देखिएको एउटा सानो तर महत्वपूर्ण घटनालाई मनन गर्ने हो भने त्यसबाट सिक्न सकिने कुरा धेरै छ भन्ने मलाई लाग्यो । दशमीको दिन बैंककमा पनि नवरात्री भनेर भव्य रुपमा मनाइने चलन हुँदो रहेछ । सुकुम्भितको सिलोम सोइ नामक सडकमार्गमा नवरात्रि भव्य पूजाआजा र जुलुस सहित मनाउने चलन रहेछ । निकै लामो त्यो सडक वरिपरि त्यस दिन हुने भेलाको लागि सार्वजनिक रुपमा पहिले नै सूचना जारी गरिएको हुँदोरहेछ । होटलका लबीहरुमा समेत ३ बजेदेखि त्यहाँ वरिपरिका बाटोहरु पूर्ण रुपले बन्द हुने हुँदा पर्यटकहरुलाई कतै जाने आउने कार्यक्रम सोही अनुसार तय गर्न सूचना टाँसिएको हुँदोरहेछ । बिहान देखि नै मानिसहरु त्यो चौडा सडकको दुबैतिर आआफ्नो स्टलहरु तयार गर्न लागिपरेका हुँदारहेछन् । साँझ पर्न थालेपछि अथाह मानवसागर भेला भएपछि त्यहाँ पाइलो टेक्ने ठाम समेत पनि हुँदैन रहेछ । 

तर त्यति विघ्न मानिसहरु भेला हुँदा पनि न त त्यहाँ धक्कामुक्की हुन्थ्यो, न घच्चमघच्चा । अनुशासित रुपमा हरेक मानिस आआफ्नो ढंगले पूजाआजा गरिरहेका थिए । सानासाना तर झिलिमिली पारेर सजाइएका रथहरुको यात्रा पनि निर्वाध रुपमा चलिरहेको नै थियो । आफूले प्रयोग गरेका पूजा सामाग्री, खाने कुराका प्लेटहरु र असंख्य फुटाइएका नरिवलका टुक्राटाक्रहरु आफैले व्यवस्थि तगर्नका लागि सबैले स्टलका छेउमा ठूलाठूला ढ्वांगहरु राखेका थिए । बाटोमा छरिएका केही पदार्थहरुका लागि जुलुसको पछिपछि नगरपालिकाका सफाइ कर्मचारी र फोहोर उठाउने गाडी हिंड्दोरहेछ । जुलुस अघि बढ्दै जाँदा उनीहरु त्यसलाई तुरुन्तै सफा गरेर जस्ताको त्यस्तै पारिहाल्दा रहेछन् । 

१२० किलोमिटरको दरले असंख्य गाडीहरु कुद्ने चौडा सडकहरुमा पाँच दिनसम्म एउटा सवारीको हर्न सुन्नु परेन । लेन मिचेर कसैले बाटो जाम गरेको देखिएन । बटुवालाई कुनै गाडीले पेलेको देखिएन । सबैभन्दा ठूलो कुरा के हो भने संयम र आत्म अनुशासन नभएको मानिस देखिएन । हरेक ठाउँमा मानिस अरुका लागि सहज देखिएका थिए ।

आफूबाट परिवर्तन सुरु नगर्ने हो भने कुनै नेता, प्रधानमन्त्री, व्यवस्था वा शक्ति परिवर्तन भए पनि त्यसले केही लछारपाटो लाग्दैन । तर हामी यो कुरा भुलेर अरुलाई दोष दिनेमा मात्र अलमलिएका छौं ।  बरु हामी अमेरिकाको राष्ट्रपति चुनावको विश्लेषण र ओबामा वा रोम्नीको चुनावले विश्वमा त्यसले पार्ने प्रभावको बारेमा विज्ञता प्रदर्शन गर्छौं तर आफ्नो विश्लेषण जस्तो सानो कुरालाई कहिले प्राथमिकतामा राख्दैनौं । हामी एउटा कुनै यस्तो अवतारको व्यर्थ प्रतीक्षामा बाँचेका छौं, जसले आएर एउटा जादूको लठ्ठी घुमाउँछ र हाम्रा सारा समस्याको समाधान गरिदिन्छ । हामी कि त चमत्कार पर्खिएर आफैलाई भुलाइरहेका छौं, कि पशुपतिनाथले रक्षा गर्छन् भनेर आफूलाई आश्वस्त बनाइरहेका छौं । 

चमत्कार हामीले आफैमा गर्नुपर्छ अवतार पनि आफू भित्र नै खोजेर बाहिर निकाल्नुपर्छ भन्ने कुरा जति छिटो बुझ्न सक्यो, त्यति नै राम्रो ।

Friday, November 2, 2012

Hands & The Man

Amod called. He is a childhood friend for me. For others, he is a story writer Amod Dev Bhattarai.  Thanks to the ‘superb call quality of the phone call, I could make out some of the words he said,“Brazesh…hissssss…editor……mute…..New Yorker magazine….silence….get together..hissss….Bhoomi, Lazimapt….noise..Tues….silence….2nd……hissss….Sept……five..hisssss…..thirty….silence.” 
And, then the line disconnected. Cool enough, rest was for me to put two and two together. After all if you can understand what is being said, the purpose of the communication is achieved. People blame our telecom service providers for nothing. It’s a miracle in itself that a person  from almost 17 km away was able to convey his message to me.