Translate

Sunday, May 8, 2011

हामी यन्त्रमानवहरु

बायाँ फन्को ५८

अलि अघिकै कुरा हो, एक जना मित्रले त्यस्तै सन्दर्भमा भनेका थिए,
“एक हप्तामा मैले एउटा न्वारान, एउटा व्रतवन्ध, एउटा बिहे, एउटा सम्बन्ध विच्छेद र एउटा मृत्युको घटनामा सहभागी हुनु प¥यो । अर्थात्, मान्छेका जीवनमा हुने सबै महत्वपूर्ण घटनाहरु ।”
त्यतिबेला साधारण रुपमा लिएर पन्छाएको त्यो टिप्पणी त्यसको निकै समय पश्चात् अनायासै सम्झनुको पछाडि एउटा कारण छ । केही दिन अघि अप्रत्याशित रुपमा एउटा दुखद समाचार सुन्नु परेको थियो । अहिलेको समयमा भेटघाट, भलाकुसारी र उठवस नभए पनि कुनै बेला अत्यन्त नजीकबाट संगत गरेको एक जना सहकर्मीको निधन भयो । खवर सुनेर अस्पताल पुग्दा त्यहाँ थुप्रै मानिसहरुको भीडभाड लागिसकेको थियो । यस्तो भीडमा संधै दुइ गरि मानिसहरु देखिन्छन् । एक थरि मानिसहरु, जसलाई साँच्चै नै दुःख लागेको हुन्छ । अर्का थरि मानिसहरु, जसलाई खासै केही पनि फरक परेको हुँदैन । मात्र अनुहार देखाउन र आफ्नो उपस्थिति जनाउनका लागि मात्र त्यहाँ पुगेका हुन्छन् ती दोश्रो वर्गका मान्छेहरु । ती मानिसहरुलाई आफूले त्यहाँ कस्तो व्यवहार गर्नुपर्छ भन्ने पनि मतलब हुँदैन । उनीहरु त्यहाँ मानौं जनसम्पर्क कायम गर्नका लागि र अरु बेला नभेटिने मान्छेहरुसंग म्याद गुज्रन लागेका सम्बन्धहरु नवीकरण गर्नका लागि आएका हुन्छन् । कान देखि कानसम्म टन्सिलै देखिने गरी हाँस्दै आएर त्यस्ता मानिसहरु तपाइंसंग जोशिएर हात मिलाउँछन्, तपाइं आजकल के गर्दै हुनुहुन्छ भन्ने जानकारी चाहन्छन् । कोहीकोही त ख्यालठट्टा समेत गरिरहेका पनि देखिन्छन् । त्यस्ता मान्छेहरु ‘के गर्नु, खवर सुनेपछि आइदिनै प¥यो’ भन्न समेत पछि पर्दैनन् । मानौं त्यहाँ आइदिएर उनीहरुले मृतक र उनका परिवार प्रति कुनै ठूलो गुन लगाएका हुन् । यस्तो भान हुन्छ, कतै ती मानिस नआएका भए मृतकको आत्माले वैतरणी नदी पार गर्न सक्ने थिएन ।
पशुपतिको जात्रामा सिद्राको व्यापार भने जस्तो आडम्वरको आडमा मान्छेहरु आफ्ना अन्य गुह्य कारणका लागि जहाँ पनि पुग्नु पर्ने यो कस्तो वाध्यता हो ? स्वर सम्राट नारायणगोपालको निधन भएको बेलाको एउटा त्यस्तै स्मरण यहाँ नेर उल्लेख गर्न मन लागेको छ । प्रज्ञा प्रतिष्ठानको प्राङ्गणमा आयोजित शोक सभामा एक जना ‘वरिष्ठ’ (हामीकहाँ वरिष्ठ भन्नाले कसले कति उल्लेख्य काम गरेको छ भन्दा पनि कसले कति उमेर त्यो पेशामा बिताएको छ भन्नेले त्यसको निर्भारण गर्ने चलन छ) अभिनेत्री नारायणगोपालको सालिक बनाउनु पर्छ भनेर आक्रामक हिसाबले प्रस्तुत भएकी थिइन् । उनको त्यो भनाइबाट प्रभावित भएर उनी प्रति आदर भाव जागृत हुन थालेको थियो । तर अर्को वाक्यमा सालिक बनाउनु पर्ने जुन कारण उनले खोलिन्, त्यसले गर्दा त्यो शिशु आदर निर्माण मापदण्ड पूरा नभएको कुनै घर भूइँचालोमा ढले जस्तो धराशायी हुन गएको थियो । कलाकारको सालिक बनाउने प्रथाको सुरुवात भयो भने भोलि आफू मरेपछि आफ्नो पनि सालिक बन्छ भनेर उनले भनेकी थिइन् । नारायणगोपाल प्रतिको श्रद्धा नभै उनको आफ्नो स्वार्थ बोलेको थियो त्यतिबेला ।
अघि उल्लेख गरेको दिन पनि भीडमा यो वर्गका महान र परोपकारी मानिस थिए । एक जना त्यस्ता स्वनामधन्य मानिस एउटा सानोतिनो हूल आफ्नो वरिपरि राखेर भाषण गर्ने शैलीमा फलाकिरहेका थिए । न मृतक र तिनका आफन्तहरुसंग उनको कुनै निकट नाता वा सम्वन्ध थियो । तै पनि उनी अब मृतकका पति टुहुरो भएको भन्दै सहानुभूति प्रकट गर्दै थिए । बेलाबेला उनी आफ्नो गला रुग्ण बनाउने जमर्को पनि गरिरहेका थिए । त्यसको केही बेरमै उनी लामो समय पछि भेटिएका कुनै परिचितसंग ख्यालठट्टा गरिरहेको देखिए । औपचारिकताका नाममा अभिनय गर्न वाध्य आजका मानिसहरुको तिनी प्रतिनिधि पात्र थिए सायद ।
त्यही दिन साँझ एउटा कुनै संस्थाले आफ्नो उपलव्धिको हर्ष बाँड्नका लागि आयोजना गरेको एउटा ककटेल पार्टीमा जानु पर्ने थियो । काठमाण्डौमा परिचित मानिसहरुको घेरा त्यति ठूलो छैन, त्यसैले हरेका जमघट र समारोहमा केही न केही नियमित अनुहारहरु एक आपसमा ठोक्किने गर्छन् । त्यो पार्टीमा पनि बिहान अस्पतालमा देखिएका केही साझा अनुहारहरु नदेखिने त कुरै भएन । ती अनुहार र यो स्तम्भकार आफै पनि त्यतिबेला फरक भूमिकामा भएकोले सोही अनुसार प्रसन्न हुनु पर्ने थियो । तर त्यो प्रसन्नताको पछाडि बिहानको पीडा पनि टाँसिएर रहेको थियो । एकै दिन दुइ विपरित अवस्थामा आफूलाई ढाल्नु पर्दा मगजमा एउटा कुराले खल्वल्याइरह्यो ।
यो आधुनिक समाजमा, आजको प्रतिस्पर्धात्मक युगमा मानिस जनसम्र्पक बिना टिक्न सक्दैन । जति बढी हाम्रो चिनजान, भेटघाट र सम्पर्क, त्यति नै धेरै अवसरका सम्भावनाहरु हुन्छन् । अनि जति धेरै अवसरहरु, त्यति नै धेरै उपलव्धिका ढोकाहरु पनि हाम्रो सामु खुल्छन् । उपलव्धिका साथै तिनले आफूसंग फेरि अरु सम्पर्क र सम्वन्धहरु ल्याउँछन् । मानिस आफ्नो दिनको चौवीस घण्टालाई भाग लगाउँदा लगाउँदा मिनेटमिनेटमा आफ्नो समयलाई टुक्रा बनाउन थालेको छ आजकल । मान्छे भनेको व्याट्रीबाट चल्ने खेलौना होइन । भनेको बेला भनेको जस्तो भावना जागृत गर्न उसले सक्दैन । तर आजकल हामी कुनै पनि मनस्थितिमा टिक्न भ्याउँदैनौं । अहिलेको समाज र जीवनशैलीले कतै हामीलाई कुशल तर सम्वेदनाहीन अभिनेता त बनाइरहेको छैन ? के यसले हामीलाई मानिसबाट यन्त्र बनाउँदै लगिरहेको त छैन ?
आधुनिक र प्रतिस्पर्धात्मक समयका हामी यन्त्रमानवहरु ।

0 प्रतिक्रिया दिनुहोस्:

Post a Comment