Translate

Sunday, April 22, 2012

पासाको उल्टो दाउ

बायाँ फन्को ८२

हरेक मानिसहरुका बनौटमा केही प्राकृतिक समानताहरु हुन्छन् । लामो समयमा बिभिन्न कारणहरुले गर्दा ती समानताहरुमा सानातिना परिवर्तन आउन सक्छन् । भौगोलिक, सामाजिक, आर्थिक, मनोवैज्ञानिक, साँस्कृतिक तथा अन्य कारणहरुले केही तलमाथि भए पनि मान्छेका त्यस्ता समानताहरुको आधारभूत बनौट भने एउटै प्रकारको नै हुने गर्छ । विशेष गरेर इन्द्रियहरुका कुरा गर्दा यस्तो समानताले गर्दा मान्छेले निश्चित कुराहरुको एकै किसिमका अनुभवहरु गर्ने गर्छन् । सबै मान्छेले देख्ने रंग एउटै हुन्छ । एउटा मान्छेले रातो देख्ने रंगलाई अर्को मान्छेको आँखाले कालो, नीलो, पहेंलो, सेतो वा अन्य कुनै रंग देख्दैन । एउटा मान्छेलाई बागमतीको छेउछाउतिर हिंड्दा गन्हाउने गन्ध अरु सबैलाई पनि गन्हाएकै हुन्छ । त्यो गन्ध कसैलाई पनि अत्तरको जस्तो सुवास लाग्दैन । त्यहाँबाट हिंड्ने हरेक मान्छेले नाक थुनेरै हिंडेको हुन्छ । कसैले पनि दंग परेर लामोलामो सास फेर्दैन । गर्मीको बेलामा सबैको चर्मले पोलेको नै अनुभूति गर्छ, कोही पनि ज्याकेट र स्वेटर लगाएर हिंड्दैन । आगो छुँदा सबैले त्यसले पोल्छ । सबैले आत्था नै भन्छन् । तापले कसैलाई शीतलता प्रदान गर्दैन । चीसोमा सबैलाई चीसो लाग्छ, बरफले कसैलाई पनि पोल्दैन । कानले एउटै कुरा सुन्छ, जिब्रोले एउटै स्वाद बताउँछ । 

त्यति हुँदाहुँदै पनि हरेक मान्छेको आआफ्नै बुझाइ हुने गर्छ । देखेको एउटै कुरालाई हरेक मान्छेले फरक हिसाबले ग्रहण गर्छ । त्यो फरक ढंगले उसको दिमागमा चित्रित हुन जान्छ । सुनेको हरेक ध्वनिको हरेक मान्छेले फरक अर्थ लगाउँछ । एउटा मानिसको जिब्रोलाई स्वादिलो लागेको कुरा अर्को मान्छेले मुखमा हाल्न सक्दैन । सबैलाई एउटै कुरा मन पर्दैन । त्यसैले यो मन भन्ने कुरा अचम्मको हुन्छ । मन कहाँ हुन्छ भन्ने कसैलाई थाहा छैन । यसको कार्यप्रणालीको निश्चित प्रकृया हुन्छ भने त्यो के हो भन्ने जटिलता अझै पनि हामीले खोज्न र पत्ता लगाउन सकेका छैनौं । मन पराउनै नहुने कुरा कहिलेकहीं मन पर्छ भने मन पराउनै पर्ने कुरा कहिले पटक्कै मन पर्दैन । विवेक, चेत, इन्द्रिय, दिमागले एकमुख लागेर वकालत गरेका कुराहरु, तिनका अकाट्य तर्क र प्रमाणहरुलाई यो अदृश्य र बौलाहा मनले लत्याइदिन्छ । मान्छेका शरीरका सम्पूर्ण अवयवहरु यही ज्यालामा नमिल्ने डुम जस्तो मनको धतङ्ग्याइँलाई टेरेर त्यसैको आदेशमा चल्न थाल्छ । अर्को अर्थमा भन्ने हो भने यो मन भन्ने कुराले नै समानताहरुका बीचमा असमानता खोजेर मानिसको विचार र व्यवहारमा फूट पैदा गरिदिन्छ, एउटै कुरामा पनि भिन्नता ल्याइदिन्छ । किनभने मन भित्र भावना हुन्छ, भावनामा स्वार्थ हुन्छ । स्वार्थ आफैमा राम्रो वा नराम्रो हुँदैन । एउटाको लागि राम्रो स्वार्थ अर्कोका लागि नराम्रो पनि हुन सक्छ । त्यही स्वार्थले अभिप्रेरित भएर मानिसले रातोमा अरु रंगहरु खोज्छ, एकथोक सुनेर अर्कोथोक बुझ्छ । त्यो भन्दा डरलाग्दो अवस्था कतिबेला हुन्छ भने, जब मान्छेले आफूले देखेको सुनेको कुराको वास्तविक अर्थ बुझेर पनि अरु नै अर्थ लगाउन खोज्छ । यस्तो बेला मान्छे आफू मात्र दिग्भ्रमित हुने होइन, अरुलाई समेत गलत बाटोमा हिंडाउँछ । तर पनि एकथरि मानिसहरु भन्ने गर्छन्, यही विविधता र भिन्नताले त संसार रोचक भएको हो । सबैको सोच र रुचि एउटै हुने भइदिए जीवन निरस हुन्थ्यो ।  

एकै समयमा एउट कारखानामा बनेका एकै नासका दशौं हजार यन्त्रहरु संसारको बेग्लाबेग्लै कुना, बेग्लाबेग्लै भूभाग, रहनसहन, मौसम, संस्कृतिमा छरिए पनि एकै नासले काम गर्छन् । तर त्यसको विपरित एउटै परिवेश, भूभाग र संस्कृतिमा रहेर पनि हरेक मान्छेले फरकफरक हिसाबले सोच्छ, काम गर्छ । त्यस अर्थमा हेर्दा मनिसको सारा समस्या, अन्तद्र्वन्द, असहमति, भिन्नता र मारकाटको जड यही मन हो जस्तो लाग्छ । यही दिमाग हो जस्तो लाग्छ । यो भिन्नताले पैदा गर्ने रोमाञ्चका लागि मानिसहरुले के ठूलो मोल चुकाएका छैनन् त ? यो रोमाञ्चको खोजी गर्ने खेल मान्छेका लागि महँगो सोख भएको छैन र ? ठूलाठूला युद्धहरु, शक्तिका लागि भैसकेका, भइरहेका र हुने होडवाजी, तिनका कारण भएका धनजनका क्षतिहरु के मान्छेको यही असहमतिका परिणाम हैनन् र ? त्यसो नहुँदो हो त के थाहा अलिअलि निरस भए पनि यो संसार बढी सुखी र शान्त ठाउँ हुने थियो कि त ? तर त्यसो हुन नसकेका कारण मानिसको यो विविधता कहिलेकहीं पासाको उल्टो दाउ बन्न पुग्छ । 

एकथरि यस्ता विद्यार्थीहरु हुन्छन् जो परीक्षा आउनु अघि देखि नै आफ्नो तयारी गर्छन् । दैनिक गृहकार्य भ्याउँछन् । अन्तिम परीक्षा उनीहरुका लागि महज एउटा औपचारिकता हुन्छ जसलाई सहज रुपमा उसले सम्पन्न गर्छ । अर्का थरि विद्यार्थीहरु अन्तिम समयसम्म आल्याङ्गटाल्याङ्ग गरेर बस्छन् । समय सकिसकेपछि वाध्य भएर जाँचको एक दिन अघि मात्र टुप्पी कसेर घोक्न बस्छन् । असफल हुने सम्भावना यस्तै विद्यार्थीहरुको धेरै हुन्छ । किनभने समय नभएपछि उनीहरुले यो आउला वा यो नआउला भनेर कुनै धेरै कुरा छोडेर थोरै कुरामात्र पढ्नुपर्ने वाध्यता हुन्छ । उनीहरुले च्याँखे हानेको मिलेन भने उनीहरु परीक्षामा उत्तीर्ण हुन सक्दैनन् । हाम्रो अहिलेको सन्दर्भमा भन्नुपर्दा देश त्यस्तै विद्यार्थीहरुको जाँचको नतीजा ताकेर बस्नु परेको छ । परीक्षाको तयारीका लागि पाएको समय यी अल्छीहरुले अनुत्पादक रुपमा खर्च गरे । अब टुप्पी कसेर घोकिरहेका छन् । तर पनि आशावादी भएर सोच्नुपर्दा यी सबैलाई अझै पनि एउटै आगोले पोल्ने हो भने, एउटै बरफले ठिहि¥याउने हो भने वा एउटाको सुगन्ध अर्कोको घ्राण शक्तिमा नगन्हाउने हो भने हामी आशा गर्न सक्छौं, यिनीहरु फेल हुँदैनन् ।

Thursday, April 5, 2012

Happy with assumptions


I was asked an apparent question today. We come across such questions which has the answer which the person asking wants to hear. In a way that person is just seeking your confirmation to what he already believes in. The question is not relevant, the structure is. It was like asking someone,
"You are not hungry are you?" rather than "Are you hungry?"
On top of that even I was not sure about the answer to the question which I was asked. I replied,
"I prefer to believe it."
"Why do say that?" I was asked again.
Why did I say that?  I said that because that’s the reality. We prefer to believe in many things in life and accept it as the truth. But, is it necessary that everything is true which we believe? Even if we have doubt about certain things, we give it a benefit of doubt, accept it in a way which makes us happy and continue. That person agreed with my explanation and added,
"I agree that 50% of our life is assumption."
I defer. Almost everything is assumption. If we do not program ourselves to such a behavioral pattern, we will drive ourselves nuts worrying about almost everything. There are very few, almost minimal things which you can be sure of in life. The more such things are in your life, the more happy you are.

Monday, April 2, 2012

परिवर्तन, समाज र समय


यात्रा भन्ने कुरा रमाइलो हुन्छ। जहाँ जस्तो भए पनि यात्राले केही न केही नयाँ खुराक दिएकै हुन्छ। कहिले प्रसंग, कहिले घटना र कहिले विचार दिन्छ, यात्राले। त्यसैले अघिल्लो साता केही दिनका लागि काठमाडाँैबाहिर जाने साइत जुरेका बेला यस्तै केही प्राप्तिका लागि आशावादी हुनु अस्वाभाविक थिएन। यात्राका क्रममा राजमार्गमा चल्ने ट्रकहरू पनि मनोरञ्जनका राम्रा स्रोत हुन सक्छन्। तिनका पछाडि लेखिने उद्गार, मुक्तक, दर्शन र वाणीहरूले कहिले यात्राको थकान र पट्यारलाई नै बिर्साउने गरेर हँसाउँछन् भने कहिले तिनमा आशा नै नगरएिका गहन कुराले सोच्न बाध्य बनाउँछन्।